Een pelgrimsroute wandelen of fietsen betekent op pad gaan en daarbij is pelgrimeren het doel. Je kunt stap voor stap alles loslaten, tot jezelf komen en devotie vinden. Het Clarapad is een pelgrimsroute vanaf de Sint-Jozefkathedraal in Groningen, via de Andreas Kerk van Zorgvlied op weg naar de Clarissenzusters in Megen om daarna het Clarapad te vervolgen naar het jongeren klooster van Taizé in Frankrijk (opening verwachting voorjaar 2024) om vervolgens aan te komen bij het klooster van  San Damiano te Assisi in Italië (opening verwachting 2025). Hier leefde Sint Clara van Assisi, de eerste vrouwelijke volgeling van Sint Franciscus van Assisi met een eigen levensvorm gestoeld op de regel van Franciscus én goedgekeurd door een Paus.

Clara van Assisi werd 16 juli 1194 geboren als dochter van de edelman Favarone di Offreduccio di Bernadino. Onder invloed van Franciscus van Assisi en met zijn hulp verliet zij het ouderlijk huis en legde zich toe op de navolging van Christus in radicale armoede.

Samen met Franciscus stichtte zij de ‘Arme Vrouwen van San Damiano’.

Tot haar dood verbleef Clara in San Damiano en leefde er volgens de ‘kloosterregel’ die zij zelf als eerste vrouw in de geschiedenis schreef. Deze regel werd pas op haar sterfbed door paus Innocentius IV goedgekeurd. Zij overleed op 11 augustus 1253. Zij is begraven in de Basilica di Santa Chiara, Assisi, Italië, vlakbij Franciscus van Assisi. Twee jaar na haar dood werd zij door paus Alexander IV heilig verklaard. 

Afkomst van Clara

Op het einde van de twaalfde eeuw, in 1194, werd Clara Favarone di Offreduccio in een adellijke familie te Assisi (Noord-Italië) geboren. De naam Clara betekent: de stralende, de lichtende. Zij was de oudste dochter en had nog twee zussen: Catharina en Beatrice. Haar vader, één van de vijf ridders uit de familie Offeduccio, was bijna nooit thuis. Haar oom Monaldo vertegenwoordigde het gezag in de familie. De moeder van Clara, Ortolana, was een sterke vrouw. Van haar is bekend dat ze op bedevaart ging naar het Heilig Land, naar de graven van de apostelen in Rome en naar het heiligdom van de heilige Michaël in Apulië. Deze pelgrimstochten getuigen zeker van haar ondernemingszin en later zal blijken dat die ook Clara niet vreemd zijn.

Zoals alle adellijke meisjes, genoot Clara een degelijke opleiding. Ze leerde lezen en schrijven, beheerste goed het Latijn, leerde een huishouden organiseren en ook spinnen, weven en borduren. Ze wist, hoe ze moest omgaan met mensen uit de hoogste kringen. Als kind en jong meisje was Clara zeer minzaam en fijngevoelig voor de nood van anderen. Ze deelde voedsel uit aan de armen en had aandacht voor de zieken. Ze bad veel en vastte streng. Voor haar was het duidelijk dat ze zich niet zou laten uithuwelijken. Ze koos voor een leven toegewijd aan God.

Wie was Clara van Assisi

Wat maakt, dat er na zoveel eeuwen nog steeds over Clara wordt gesproken? Heel verwonderlijk, omdat haar leven zich ruim 40 jaar afgespeeld heeft in de verborgenheid van het klooster San Damiano, even buiten Assisi.

Zij was zeer geboeid door Franciscus van Assisi en de opmerkelijke wijze waarop hij gaat leven volgens het Evangelie: vrij van bezit, onbevangen er helemaal zijn voor God en voor de mensen die hij tegenkomt. Clara wil hem volgen op die weg en waagt de grote sprong.

In 1212, in de nacht na Palmzondag, loopt zij van huis weg. Diezelfde nacht nog wordt zij in het kerkje van Portiuncula in de orde opgenomen.

Zij was de eerste vrouw die zich bij Franciscus aansloot. Al spoedig betrok zij een eenvoudig klooster dat Franciscus had gebouwd bij de San Damiano kerk buiten de stadsmuren van Assisi. Daar heeft Clara meer dan veertig jaar een uiterst sober en biddend leven geleid.

Volgelingen van Clara

Al spoedig voegden zich een aantal jonge vrouwen bij Clara. Zij was toen achttien jaar. In haar jeugdig enthousiasme kon deze adellijke jongedame niet vermoeden, dat haar verlangen om biddend en zonder enig bezit door het leven te gaan, bij de toenmalige kerkelijke instanties op zoveel weerstand zou stuiten.

In 1238 bestond de gemeenschap uit 50 zusters.

Veertig jaar heeft Clara samen met haar zusters eraan gewerkt om voor hun nieuwe vorm van evangelisch leven bestaansrecht binnen de kerk te krijgen. Zij gaf op eigen wijze vorm aan de franciscaanse spiritualiteit. Zij en haar zusters leven in de beslotenheid van het klooster, in een geest van handenarbeid, stilte, armoede en gebed. In dezelfde onbevangenheid als Franciscus leven zij hun leven vol vreugde in de zorg voor elkaar en in verbondenheid met God en de mensen, van wie er velen bij hen om raad en om gebed komen. Daarin vinden zij hun rijkdom.

Met respect, maar vrijmoedig wees Clara de kerkelijke gezagsdragers op hun eerste taak: het evangelie van Jezus Christus vooral door voorbeeld en vervolgens door verkondiging te behoeden. Het is mede aan Clara, haar medezusters en opvolgsters te danken, dat het oorspronkelijke charisma van Franciscus tot op vandaag bewaard gebleven is.

Roeping in verbondenheid met Christus

Clara was een sterke vrouw, die vastberaden opkwam voor haar roeping en leefwijze, ook wanneer zij op onbegrip stuitte van haar omgeving en de kerkelijke gezagsdragers.

Zij leefde vanuit een diepe verbondenheid met Christus, die tot uitdrukking kwam in een dienende zusterliefde voor haar eigen gemeenschap, voor de minderbroeders en voor iedereen die op haar weg kwam. In de stilte van de contemplatie ging zij een weg van ware menswording, waardoor zij een stralend licht werd voor allen die haar ontmoetten.
Over deze weg schrijft Clara zelf: “Plaats je geest in de spiegel van de eeuwigheid, plaats je ziel in de afstraling van de heerlijkheid, plaats je hart in het evenbeeld van Gods wezen en vorm jezelf door beschouwing geheel om in het beeld van zijn godheid. Dan zul jij ook zelf ervaren wat de vrienden ervaren door de verborgen zoetheid te proeven die God zelf vanaf het begin bewaard heeft voor wie Hem beminnen.”

(Uit de 3e brief van Clara aan Agnes 12-14)

Regel van Clara en erkenning

Op het einde van haar leven schreef Clara, als eerste vrouw in de geschiedenis, de ‘Levensvorm voor de Arme Vrouwen’ die op wezenlijke punten tot op vandaag waardevol is. Zij schreef deze op basis van de Regel van 1223 van de Minderbroeders. Allereerst voor haar eigen klooster, maar ook als model voor andere kloosters. De kerkelijke overheid echter achtte een leven zonder enige bestaanszekerheid zo risicovol, dat Clara pas op haar sterfbed, 9 augustus 1253 twee dagen vóór haar dood, de kerkelijke erkenning ontving van paus Innocentius IV. Nu wist Clara dat de toekomst voor de Arme Vrouwen veilig was en kon ze in vrede sterven. Haar laatste woorden waren: ‘Gij Heer die mij geschapen hebt, wees gezegend’.

Twee jaar na haar dood werd zij op 26 september 1255 door paus Alexander IV heilig verklaard.

In de praktijk heeft de ‘Levensvorm voor de Arme Vrouwen’ heel wat beroering gebracht onder de toenmalige religieuze vrouwenbeweging met als resultaat dat Paus Urbanus IV in 1263 een nieuwe Regel schreef voor alle vrouwenkloosters die het klooster van San Damiano te Assisi als voorbeeld hadden gekozen.

Nalatenschap

Clara heeft een aantal Geschriften nagelaten. Naast de genoemde Levensvorm, schreef ze een Testament en Zegen als geestelijke nalatenschap voor al haar zusters.

Vanaf 1234 tot 1253 correspondeerde zij met prinses Agnes van Bohemen die te Praag een klooster gesticht had van ‘Arme Vrouwen’. Van die correspondentie waarin Clara Agnes zusterlijk ondersteunde, zijn vier brieven bewaard gebleven.

 Clara nu

Tot op de dag van vandaag leven er over de hele wereld vrouwen die enthousiast de contemplatieve levenswijze van Clara en haar zusters voortzetten. Zij verlangen de oorspronkelijke inspiratie van Clara binnen de eigen cultuur vorm te geven en de geestelijke rijkdom ervan te delen: een eenvoudig leven van gebed zonder veel materiële zekerheid voor de dag van morgen, stil luisterend naar God en mensen, aandachtig kijkend naar Christus, de ander en al het door God geschapene.

Jaarlijks wordt Clara kerkelijk geëerd op de datum van haar sterfdag, 11 augustus.

Het klooster San Damiano en het graf van Clara in de Basilica di Santa Chiara zijn als bedevaartsplaats te bezoeken.

Bronnen:

• Wikipedia, websites Clarissen Nederland en België.
• Uitgave ‘Bij Clara’ door Gerard Pieter Freeman (1993)
• Uitgave ‘Samen geroepen’ door zusters Clarissen Megen (2003-2004).
• Uitgave ‘Echt mens worden met Clara van Assisi’ door Francine Demarsin (1994).
• Uitgave ‘de Heilige Clara, leven.
• Geschriften, documenten’ ingeleid en vertaald door Hilarion Goossens OFM (1976).
• Uitgave ‘Franciscus van Assisi, hoofdstuk 15’ door Adrian House (2013).